Archiefbesluit 20xx

Reactie

Vraag4

Het NIOD Instituut voor Oorlogs-, Holocaust en Genocidestudies, is verheugd dat de Nederlandse wetgever in het concept Archiefbesluit 20XX in artikel 6.2, lid 4, op basis van overweging 158 uit de AVG een grondslag biedt om kopieën te verstrekken in het belang van wetenschappelijk, historisch of statistisch onderzoek naar genocide, misdrijven tegen de menselijkheid, of oorlogsmisdrijven.
Echter, hebben wij bezwaren bij de afbakening in artikel 6.2 lid 4, die in vergelijk met overweging 158 van de AVG van onnodig limitatieve aard is. De Nederlandse wetgever heeft ervoor gekozen de grondslag onnodig te beperken tot genocide, misdrijven tegen de menselijkheid of oorlogsmisdrijven die plaatsvonden ‘gedurende de Tweede Wereldoorlog’.
Een nauwe temporele afbakening, zoals deze nu geformuleerd is in artikel 6.2 lid 4, doet geen recht aan het feit dat de effecten van oorlogen, genociden en oorlogsmisdrijven vaak nog generaties lang doorwerken. Waardevolle bronnen voor dergelijk historisch onderzoek zijn vaak na afloop of in ruimere context gecreëerd of verzameld. Denk bijvoorbeeld aan naoorlogse getuigenverklaringen of documenten over rechtsherstel, transitional justice, herinneringen of trauma.
Daarnaast hindert deze beperking het wetenschappelijk onderzoek dat in Nederland plaatsvindt over genociden, oorlogen en misdaden tegen de menselijkheid in andere tijdvakken. Denk bijvoorbeeld aan onderzoek naar de Onafhankelijkheidsoorlog in Indonesië, de oorlogen in voormalig Joegoslavië, of de ervaringen van nieuwkomers die elders conflicten hebben meegemaakt, bijvoorbeeld in Afghanistan, Cambodja, Syrië of Oekraïne.
Verder sluit de beperking niet aan bij het gangbare beeld onder historici van een ‘lange Tweede Wereldoorlog’, die in Nederland begon met de Duitse inval in mei 1940 en eindigde in 1949, met de soevereiniteitsoverdracht aan Indonesië, maar in andere landen ook andere perioden kunnen omvatten. Het concept-archiefbesluit beperkt daardoor bijvoorbeeld onnodig archiefstukken uit of over voormalige totalitaire regimes, zoals het nazi-bewind in Duitsland na 1933 of communistische regimes in de periode tot 1989 in Nederland.
Naast inhoudelijke bezwaren, zien wij ook geen noodzaak voor deze beperking. Immers, onderzoekers die toegang krijgen en eventueel kopieën mogen maken, dienen zich nog steeds aan de bepalingen van de AVG te houden. Zij worden door de privacywetgeving verplicht om zorgvuldig en integer om te gaan met deze gegevens.

Vraag5

Het NIOD Instituut voor Oorlogs-, Holocaust en Genocidestudies beveelt aan om in artikel 1.1 een definitie op te nemen van het in artikel 6.2 genoemde begrip ‘kopieën’. Wij adviseren om de definitie zo te formuleren dat er geen ambiguïteit kan bestaan over dat artikel 6.2. ook betrekking heeft op digitale kopieën (zoals scans/images).