Contouren Klimaatplan 2024 en INEK

Reactie

Vraag1

Goed te lezen dat het plan erkent dat samenhang met de andere nodige transities noodzakelijk is en aandacht heeft voor een rechtvaardig klimaatbeleid.
De volgende passage is positief: “De transitie slaagt alleen als het gebruik van nieuwe technische mogelijkheden en aanpassing van leefstijl en gedrag ook maatschappelijk worden omarmt. Zonder een gedragen perspectief, en voor iedereen beschikbare en betaalbare handelingsperspectieven voor een gezamenlijke weg naar de Nederlandse samenleving in 2050, zal dat niet lukken.”
Het onderdeel “bijdrage van vrijwillige klimaatdoelen van partijen en leefstijlveranderingen” is summier. Leefstijlverandering én breed draagvlak zijn belangrijk voor het doorvoeren van de genoemde acties. Er is wel een beweging gaande, maar deze kan veel groter. De minister schrijft dat het volgende kabinet een leefstijlplan moet ontwikkelen die rekening houdt met verschillende “doelgroepen en kennisniveaus”. ‘Alleen rekening houden met’ is niet genoeg. Het kennisniveau en bewustwording in de breedte moet omhoog. Dit om draagvlak te vergroten voor de noodzakelijke wet- en regelgeving die bijdragen aan het opschalen van acties.
De culturele en creatieve (CC) sector vormt hier een voorbeeld: tot nu is het merendeel van programma’s rond verduurzaming vrijwillig tot stand gekomen, zie bijvoorbeeld ACTIEalsCultuur en het rapport van de Raad voor Cultuur, CultuurNatuurlijk. Het kennisniveau over het belang van de transitie is versnipperd waardoor een beperkte groep mensen/instellingen actief zijn met duurzaamheid. Niet iedereen is op de hoogte van een Klimaatwet en dat er Europese regels zijn. De CC-sector voelt/heeft een maatschappelijke verantwoordelijkheid om op dit onderwerp actie te ondernemen. Mede vanwege een gebrek aan middelen is het lastig om succesvolle acties op te schalen. En dit terwijl de CC-sector een sleutel in handen heeft om leefstijlveranderingen een boost te geven, namelijk het vertellen van het verhaal. Neem daarom de CC-sector integraal op in deze transitie, als partner in het vormen van plannen en de uitvoering daarvan, met voldoende middelen om ook zelf als sector de transitie te maken.
Dit geldt ook voor de doelstelling om een rechtvaardig klimaatbeleid te voeren. Dit gaat om meer dan alleen betaalbare energie. Er dient divers en inclusief gecommuniceerd te worden om iedereen mee te nemen in de ontwikkelingen. Hier kan de CC-sector een sleutelrol in spelen.

Vraag2

De culturele sector kan bijdragen aan meerdere onderdelen van het plan, de innovatieve en creatieve denkkracht kan vooral worden ingezet voor de dimensie onderzoek, innovatie en concurrentievermogen.
• Gebruik de creatieve denkkracht van de culturele en creatieve sector in het ontwerp en de uitvoering van nieuwe systemen. Kijk naar al bestaande voorstellen die vanuit transitieateliers zijn gemaakt voor de Regionale Energie Strategie (zie bijvoorbeeld het IABR- Atelier Rotterdam ‘Energietransitie’).
• Zet de ‘bruggenbouwende’ elementen van de sector in om bewoners te betrekken bij het toekomstige beleid. Kijk bijvoorbeeld naar het werk rondom ‘Citizen engagement’ vanuit het Atelier van Waag Instituut, die verschillende manieren inzet om burgers een centrale rol te geven in ontwerp- en besluitvormingsprocessen.
• Zorg dat de culturele en creatieve sector vanaf het begin aan tafels zit, in plaats van alleen in de uitvoeringsfase.
• Verbreed het begrip van wat er wordt verstaan onder rechtvaardig klimaatbeleid. Denk aan bijvoorbeeld:
o Rechtvaardige en evenwichtige samenwerking met partners over de grenzen.
o Een eerlijke arbeidsmarkt, met eerlijke betaling in zowel in binnen- en buitenland.
o Het toegankelijker maken van bestaande regelingen, zodat ook kleinere organisaties beter gebruik kunnen maken van middelen. Zo was bijvoorbeeld de recente consultatieronde voor DUMAVA voor kleinere musea niet haalbaar, omdat zij de expertise niet in huis hebben en er niet voldoende tijd aan kunnen besteden. Hierdoor blijft duurzaamheid geen prioriteit.
o Zorg voor helder en inclusief taalgebruik.

Vraag3

- Maak bestaande regelingen toegankelijk voor de gehele kunst, cultuur, erfgoed en de creatieve sector.
- Heb voldoende aandacht voor klimaatadaptatie (*zie hieronder nogmaals de inbreng van de voormalig directeur van Federatie Ruimtelijke Kwaliteit).
- Heb meer aandacht voor het belang van gedragsverandering.
- Zie rechtvaardig beleid bij vorige vraag. Er is behoefte aan voorbeelden, richtlijnen en dergelijke die praktisch, bruikbaar, niet te duur, en vindbaar zijn. Waar iedereen een steentje aan kan bijdragen en op elk moment kan instappen.

*Klimaatadaptatie:
In de contourennotitie is nog onvoldoende aandacht voor klimaatadaptatie. Het is terecht dat het zwaartepunt van het beleid zich op mitigatie concentreert, maar aangezien het klimaat al verandert, is adaptatie onvermijdelijk.
Het is wenselijk als het klimaatplan aandacht besteedt aan de gevolgen van klimaatadaptatie op onze huidige ruimtelijke kwaliteit en ons erfgoed. Inklinking van de bodem veroorzaakt nu al verzakking en funderingproblematiek in grote delen van het Groene Hart. Dat levert grote schade aan historische steden als Gouda en Oudewater. Inklinking kan gestopt worden door verhoging van het waterpeil in het veenweidegebied – met een forse reductie van CO2-uitstoot als bijvangst - maar ook dat levert een grote schade aan het iconische Hollandse landschap en het particuliere plezier van polsstokspringen over slootjes en Kivitseieren zoeken.
Een aspect van het Klimaatplan (hoofdstuk adaptatie) zou het ontwerp dienen te zijn van een triage-systeem voor erfgoed: welke monumenten beschermen we, als het water komt, en welke geven we op? En dus: welke maatregelen nemen we nu al om rampen in de toekomst te voorkomen, en welk erfgoed geven we al bij voorbaat op, omdat de waarde ervan beperkt is en de kosten voor behoud onevenredig groot

Een keerzijde van dezelfde erfgoed-medaille is het gebruik van erfgoed om klimaatmaatregelen te nemen. De Erfgoed Deal kent daarvan enkele bijzonder aansprekende voorbeelden (het watermolenlandschap van de Dommel bijvoorbeeld, of het recente project waarbij de historische bolwerken van Kampen opnieuw worden versterkt als verdediging tegen hoog water). Ook het narratief van het veenweidelandschap en de veenplassen als ruïnelandschap van de energieproductie kan richtinggevend zijn in deze erfgoedstrategie onder het klimaatplan.