Klimaatplan en INEK
Reactie
| Naam | Prototype 2030 (Ontwerper Michiel Cornelissen) |
|---|---|
| Plaats | UTRECHT |
| Datum | 12 september 2019 |
Vraag1
- Algemeen -Het centrale doel in het klimaatbeleid, het terugdringen van de uitstoot van broeikasgassen, raakt aan het leven van alledag. Zo gaan we onze huizen anders verwarmen en gebruiken we andere vormen van energie. De transitie is daarom in de eerste plaats een maatschappelijke transitie. Burgers en bedrijven staan voor een reeks beslissingen die van invloed zijn op hoe we wonen, ons verplaatsen, wat we eten, de producten die we kopen, hoe we ons geld verdienen. Iedereen kan dus bijdragen aan de transitie. De overheid wil burgers en bedrijven hierbij zoveel mogelijk ondersteunen.
Vraag 1a: Wat zijn volgens u de belangrijkste aandachtspunten bij de uitvoering van het klimaatbeleid?
Vraag 1b: Hoe kijkt u aan tegen de rollen van verschillende partijen in de transitie (burgers, bedrijven, overheid, kennisinstellingen, NGO’s, etc.)?
1a) Er is geen (gewenste) toekomst waarin we CO2 blijven uitstoten, maar de omschakeling naar de hiervoor benodigde oplossingen gaat te langzaam. Zorg er "simpelweg" voor dat de klimaatoplossingen die we nodig hebben zo snel mogelijk aantrekkelijker worden dan het alternatief.
1b) Bij de uitvoering hiervan wordt al snel gedacht aan geld en dwang, maar een enorme gemiste kans is design en design thinking. Designers (en architecten en andere creatieven) zijn verschrikkelijk goed geworden in het aantrekkelijk maken van saaie of vervelende technologische oplossingen; denk aan hoe de iPhone de domme mobieltjes van rond de eeuwwisseling heeft weggevaagd. Het klimaat heeft een heleboel iPhone momenten nodig, dus schakel structureel designers in bij het invoeren van klimaatoplossingen. Denk aan windmolenparken die mensen gráág in hun achtertuin hebben, plantaardig voedsel dat vlees doet vergeten, of vliegtuigloze vakanties waar iedere easyjetter jaloers op zal zijn. Designers kunnen die toekomst vormgeven en visualiseren.
Vraag2
- Strategie voor de lange termijn -Het Klimaatplan en het INEK beschrijven het beleid voor de periode 2021-2030. Dat is er vooral op gericht om in 2030 -49% reductie t.o.v. 1990 te realiseren. Diverse maatregelen zullen ook bijdragen aan verdergaande reducties in de periode na 2030. Daarnaast zal aanvullend beleid voor de lange termijn nodig zijn. Dat beleid zal bovendien rekening moeten houden met toekomstige ontwikkelingen die ons voor nieuwe uitdagingen kunnen stellen. Daarom is een langetermijnoriëntatie in het beleid van belang. Het betreft ontwikkelingen en maatregelen op terreinen als technologie, sociale aspecten, financieel-economisch en de relatie met ander beleid. Enkele voorbeelden zijn de rol van hernieuwbaar gas, de ontwikkeling van gedrag, de prikkels die passend zijn om het bedrijfsleven klimaatvriendelijker te maken en hoe rekening kan worden gehouden met biodiversiteit.
Vraag 2: Welke onderwerpen (en uitdagingen) verdienen volgens u bijzondere aandacht van het klimaatbeleid met het oog op de periode 2030-2050 en waarom?
Ik ben niet tegen de ontwikkeling van nieuwe technologieën, maar laten we niet vergeten dat zo'n beetje alle oplossingen die nodig zijn al bestaan (zie de lijst in het boek Drawdown, bijvoorbeeld). Hierboven wordt de ontwikkeling van gedrag genoemd, maar dat vind ik een verkeerd uitgangspunt. Bedenk hoe de oplossingen die nodig zijn vormgeven moeten worden (inderdaad, door die designers, architecten en andere creatieven) zodat dat gedrag als vanzelf verandert. De omschakeling naar elektrisch rijden zou een uphill battle geweest zijn als er geen begerenswaardige Tesla's ontworpen waren.
Ik wil eigenlijk niet verder kijken dan 2030. In 2030 moeten we er al zijn.
Vraag3
- Samenwerking met andere landen -Alle Europese lidstaten stellen, net als Nederland, een plan op (INEK) waarmee ze inzicht bieden in hun energie- en klimaatbeleid voor de periode 2021 tot en met 2030. Deze plannen vormen een instrument om het energie- en klimaatbeleid van de lidstaten onderling beter af te stemmen. Op een aantal onderwerpen werkt Nederland nauw samen met de buurlanden of met andere Europese lidstaten. Een aantal voorbeelden van samenwerking zijn:
• Het Nederlandse elektriciteitsnet is verbonden met de netwerken van andere West-Europese landen. Dit maakt internationaal transport van elektriciteit makkelijker, efficiënter en goedkoper. Voor gebruikers resulteert dit in lagere kosten en een hogere leveringszekerheid: de zekerheid dat er altijd elektriciteit uit het stopcontact komt.
• Met landen aan de Noordzee aan de ontwikkeling van windenergie op zee in internationale wateren.
• Nederland werkt in EU programma’s met andere regio’s, steden en lidstaten aan nieuwe innovatieve projecten, bijvoorbeeld op het gebied van duurzaam vervoer en slimme elektriciteitsnetten die vraag en aanbod van elektriciteit slim aan elkaar kunnen koppelen
Vraag 3a: Waar zou volgens u de samenwerking met andere lidstaten op gericht moeten zijn? Wat vraagt om samenwerking op Europees niveau en wat zou een plek moeten krijgen in samenwerking met (een kopgroep van) gelijkgestemde lidstaten?
Vraag 3b: Wat kunt u zelf bijdragen, en welke ondersteuningsbehoefte heeft u?
3a) Een low-hanging fruit dat niet zonder Europese samenwerking bereikt kan worden, is om de Europese openbaar vervoersnetten te verbeteren en vooral naadloos op elkaar aan te laten sluiten. Het moet een genot worden om een overland reis van, zeg, Esbjerg naar Carcassonne te boeken; met keuze van de snelste verbindingen of mooiste routes of leukste uitstapjes. Die reis zal misschien niet sneller zijn dan met het vliegtuig, maar leuker en comfortabeler is zeker mogelijk. Over een paar jaar kan het vliegtuig de dure uitzondering zijn bij het grootste deel van de reizen, zonder dat er één nieuwe technologie voor bedacht hoeft te worden.
3b) U zult het misschien al geraden hebben: ik ben zo'n ontwerper die samen met z'n collega's zeer goed in staat is om te bedenken en visualiseren hoe die gewenste nabije toekomst er uit kan zien, maar op dit moment stelt niemand ons ontwerpers die vraag. Stel me de vraag, en ik ga aan het antwoord werken.
Vraag4
- De verduurzaming van de gebouwde omgeving -Woningen en andere gebouwen, zoals kantoren en scholen, gaan de komende 30 jaar verduurzamen. Dat betekent onder andere dat we niet meer op gas koken maar via inductie, en dat we onze huizen in de toekomst verwarmen via elektriciteit of duurzaam gas. Dat gaat geleidelijk en start in de wijken waar het aardgasnet vervangen moet worden, of waar aardgas nu al kosteneffectief vervangen kan worden door duurzame warmte, elektriciteit of duurzaam gas. Gemeenten voeren hierover de regie.
Tegelijk stimuleren we individuele woningeigenaren, verhuurders van woningen en eigenaren van andere gebouwen, zoals kantoren, nu al te starten met energiebesparende maatregelen, door op natuurlijke momenten van verbouwing of vervanging van de cv-ketel te kiezen voor isolatie en duurzamere verwarmingsopties. Tot 2030 zijn er subsidiemiddelen beschikbaar voor isolatie en warmte-installaties. De energiebelasting wordt aangepast zodat een sterkere prikkel ontstaat om te verduurzamen doordat investeringen in verduurzaming zich sneller terugverdienen. Voor individuele woningeigenaren zal het kabinet een breed palet aan aantrekkelijke financieringsmogelijkheden beschikbaar maken, waaronder gebouwgebonden financiering en een warmtefonds met aantrekkelijke voorfinanciering voor iedereen (ook voor degenen die nu geen financieringsmogelijkheden hebben).
Corporaties gaan afspraken maken over tussendoelen in 2030. Er worden een standaard en streefwaarden ontwikkeld om woningeigenaren en verhuurders handelingsperspectief te bieden.
Om ervoor te zorgen dat de energiekosten van meer huishoudens lager worden of niet onevenredig hard stijgen, moeten we ervoor zorgen dat het verduurzamen van woningen goedkoper wordt. Door de bij de Bouwagenda aangesloten partijen wordt de komende jaren gewerkt aan een kostenreductie van de verduurzaming van 20 tot 40%. Ter ondersteuning hiervan is inmiddels een ambitieus innovatie- en opschalingsprogramma gestart en het Bouw Techniek en Innovatie Centrum opgericht. Voor de gebouwen als kantoren, scholen en zorginstellingen komt er een streefdoel voor 2030 en een eindnorm in 2050. In routekaarten geven grote gebouweigenaren aan hoe ze toewerken naar het streefdoel en de eindnorm. De afspraken over de gebouwde omgeving vormen zo een samenhangend geheel.
Vraag 4: Welke aanvullende ideeën heeft u om de gebouwde omgeving te verduurzamen? En wat kunt u daar zelf aan bijdragen?
Verduurzamen moet niet alleen goedkoper worden, maar vooral ook makkelijker en leuker. Ik krijg nu nachtmerries van het idee dat m'n hele huis op de schop gaat; hoe zou dat beter kunnen? Het antwoord hierop bestaat uit vele delen. Je zou eigenlijk één keer een knop in willen drukken, en vanaf dat moment in een fantastische verduurzamingservaring terecht willen komen. Je mag tijdelijk in een leuk huisje gaan zitten terwijl je eigen huis onder handen wordt genomen; je spullen worden voor je opgeslagen en precies als voorheen (of leuker?) teruggezet; elk oppervlak dat geïsoleerd wordt komt mooier terug dan het was. Kunnen we van retrofitting een feest maken?
Vraag5
- De klimaatopgave in de landbouw -In 2050 is de wereldbevolking gegroeid tot zo’n 9,5 miljard mensen. Om de aarde niet uit te putten, moeten we anders gaan consumeren en produceren. Een omschakeling is nodig waarin niet druk op de kostprijs van producten leidend is maar het streven naar voortdurende verlaging van het verbruik van grondstoffen en vermindering van de druk op onze leefomgeving. Dat betekent ook een andere inrichting van onze landbouw en landgebruik, zodat grondstoffen en hulpbronnen op een duurzame manier worden gewonnen en optimaal worden benut. Om tot zo’n circulair en klimaatneutraal landbouwsysteem te komen, hebben we een samenhangende aanpak nodig. De kabinetsvisie ‘Waardevol en verbonden’ en het realisatieplan van die visie bieden hiervoor een kader. Denk hierbij aan bijvoorbeeld een betere verbinding tussen landbouw en natuur, een lager gebruik van niet-hernieuwbare grondstoffen en een beter verdienvermogen voor duurzaam werkende ondernemers. In het Klimaatakkoord zijn concrete maatregelen afgesproken die verbonden zijn met de kabinetsvisie. Boeren, tuinders, bedrijven en andere partijen in en rond landbouw en landgebruik staan nu voor de uitdaging om deze activiteiten in samenhang uit te voeren.
Vraag 5: Welke praktische ideeën heeft u om zoveel mogelijk samenhang aan te brengen tussen de uitvoering van de afspraken uit het Klimaatakkoord en de visie Waardevol en Verbonden?
Ook hier: laat duidelijk zien wat het alternatief is voor de huidige uitputtende landbouw. Als een boer ziet dat hij een mooier bedrijf kan hebben, meer kan verdienen, minder risico's loopt, minder leed aan dieren veroorzaakt en tegelijkertijd werkt aan het behoud van onze planeet; waarom zou hij dan niet geïnteresseerd zijn om hier naartoe te gaan werken?
Vraag6
- Participatie bij duurzame elektriciteitsopwekking -Het kabinet vindt het van belang dat burgers en bedrijven kunnen participeren in zonne- en windparken. Met ‘participatie’ worden meerdere dingen bedoeld. Het gaat over het goed betrekken van burgers en bedrijven bij het maken van plannen voor zonne- en windparken, en bij het bouwen van de parken. Dat betekent onder andere dat mensen goed geïnformeerd worden, dat zij ideeën en suggesties kunnen aandragen, kunnen meedenken, en kunnen laten weten wat ze van de plannen vinden. Participatie bij zonne- en windenergie gaat ook over financiële participatie; wanneer bijvoorbeeld burgers, bedrijven of coöperaties geld investeren in een project en/of opbrengsten van een project ontvangen, bijvoorbeeld door uitkering van winst of via een omgevingsfonds voor de gemeenschap.
Op dit moment verzamelen overheden, bedrijven en andere organisaties kennis over hoe burgers en bedrijven kunnen participeren in zonne- en windparken. Dit wordt onder andere opgeschreven in een zogenaamde ‘handreiking’ over participatie in energieprojecten.
Vraag 6: Op welke manier(en) zou u willen participeren in zonne- en windenenergieprojecten en wat vindt u hierbij belangrijk? U kunt hierbij denken aan bovengenoemde voorbeelden, maar ook aan andere vormen van participatie.
Dit is een perfect voorbeeld: het is schokkend om te zien hoe slecht energieparken bij hun omgeving passen en hoe weinig ze rekening houden met de wensen van omwonenden. Het gemiddelde voetgangerstunneltje lijkt meer aandacht van architecten, designers en kunstenaars te krijgen dan de windmolenparken die tot de grootste constructies in Nederland en de wereld horen. De lat moet zoveel hoger komen de liggen. Ga er vanuit dat het mogelijk is om bloedmooie windmolenparken te ontwerpen, en zonneweides die de volgende stop zijn voor toeristen - na de bollenvelden.
Vraag7
- Het stimuleren van elektrische voertuigen -Om de klimaatimpact van de manier waarop we ons vervoeren te verlagen is een verschuiving nodig naar schone vormen van mobiliteit. Voor autoverkeer zijn elektrische voertuigen, aangedreven door duurzaam opgewekte elektriciteit, hard nodig voor die verschuiving. Het kabinet wil daarom de aanschaf van elektrische voertuigen stimuleren, als ook het leasen van elektrische auto’s. Dit geldt voor personen-, bestel- en vrachtauto’s. Daarvoor stelt de overheid subsidies beschikbaar.
Vraag 7a: Waar dient het kabinet rekening mee te houden bij de vormgeving van deze subsidies?
Voor de stimulering van elektrische auto’s onderzoekt het kabinet een subsidie bij de aankoop van een nieuwe of tweedehands elektrische personenauto, het verstrekken van laadtegoed en een subsidie voor een laadpaal en/of batterijgarantie.
Vraag 7b: Wat vindt u van deze instrumenten? Zijn er nog andere manieren om de aankoop van een elektrische auto aantrekkelijk te maken?
Vraag 7c: Wilt u nog andere overwegingen aan het kabinet meegeven voor de uitvoering van het klimaatbeleid voor mobiliteit?
7a) Bedenk vooral ook dat veel mensen helemaal geen auto willen of nodig hebben. Zorg voor geweldige (elektrische) deelauto initiatieven, die minstens net zo fijn werken als de ov fiets (go home, Greenwheels.)
7b) Dit is nou een voorbeeld waar de oplossingen/producten al heel erg goed zijn, dus dan is de volgende stap inderdaad om ze bereikbaar te maken voor iedereen.
7c) Denk ook aan de mogelijkheden om de accu's van elektrische voertuigen te gebruiken voor energieopslag voor huizen en bedrijven; en bedenk hoe eigenaars hier geld mee kunnen verdienen.
Vraag8
- De bijdrage van circulaire economie aan de klimaatopgave -Voor het klimaatvraagstuk maakt het niet uit of de emissies en emissiereducties binnen of buiten Nederland plaatsvinden. Internationaal is afgesproken dat de uitstoot van broeikasgassen wordt gemonitord op de plaats waar de emissies plaatsvinden. Dit wordt ook wel de “schoorsteenbenadering” genoemd. Er kunnen zich situaties voordoen waar het reduceren van emissies aan de schoorsteen resulteert in hogere (of lagere) emissies elders in de (internationale) productieketen. De schoorsteenbenadering houdt dus geen rekening met emissies die bepaalde activiteiten elders veroorzaken of voorkomen.
Hoewel de schoorsteenbenadering emissies elders in de keten buiten beschouwing laat, is deze aanpak nodig om nationale emissies onderling te kunnen vergelijken, en af te zetten tegen het doelbereik. Voor de nationale doelstelling van 49% CO2-reductie wordt daarom alleen naar nationale CO2-reductie gekeken. Omdat circulaire maatregelen gericht zijn op het sluiten van grondstofketens, vinden de CO2 effecten van deze maatregelen vaak plaats op verschillende plekken in een (internationale) productieketen. Om de kosten van de transitie voor de Nederlandse burger laag te houden, is het kabinet op zoek naar circulaire maatregelen die potentieel hebben om (vooral) in Nederland veel CO2 te reduceren.
Vraag 8: Welke circulaire diensten of concepten kunnen volgens u positief bijdragen aan het kostenefficiënt reduceren van CO2 op het Nederlandse grondgebied?
Ik heb deze paragraaf nu drie keer doorgelezen, en ik weet nog steeds niet wat er staat. Ik hoop dat er niet zoiets staat als: zolang de emissies maar niet in Nederland plaatsvinden (maar bijvoorbeeld in China), vinden wij het prima...
Ik heb niet de gegevens om de impact van verschillende circulaire aandachtsgebieden te vergelijken, maar ik kan me voorstellen dat de bouw een hele belangrijke is. Maak een gebouw duurder naarmate er meer CO2 wordt uitgestoten bij de bouw. Dat maakt bijvoorbeeld bouwen in hout (=CO2 opslag) en gebruik van elektrische kranen en vrachtwagens aantrekkelijker.
Verbied op korte termijn het gebruik van virgin plastics, of maak het in ieder geval veel duurder dan bioplastics of recycled plastic.
Werk er naartoe dat ál ons afval ofwel herbruikbaar, ofwel composteerbaar, ofwel schoon te verbranden is. En leg de last van het scheiden niet bij de burger, maar bij de overheid.
Vraag9
- De ruimtelijke inpassing van de energietransitie -De transitie brengt veranderingen mee in de fysieke leefomgeving. Een duurzaam energiesysteem vergt meer ruimte dan een fossiel systeem. Deze ruimte is in Nederland – waar elke vierkante meter al een (of meerdere) bestemming(en) heeft – niet vanzelfsprekend. Een goede ruimtelijke aanpak van de transitie, inclusief het maken van (soms ingrijpende) ruimtelijke keuzen, is daarmee een noodzakelijke voorwaarde voor het behalen van de klimaatdoelstellingen.
Vraag 9: Op welke wijze denkt u dat het draagvlak voor de ruimtelijke inpassing van bijvoorbeeld windmolens en zonnepanelen vergroot kan worden?
Ik val in herhaling, maar weer is het antwoord: ontwerp het gewoon verschrikkelijk goed. Dat kan. De windturbines, de zonnepanelen, de windparken, de zonneweides, zorg ervoor dat ze prachtig zijn, een fantastische verbétering van het landschap opleveren, en een fijne ervaring geven aan bezoekers en omwonenden.