Discussienotitie mededingingsbeleid i.r.t. online platforms

Reactie

Vraag1

ONL is van mening dat de principes van het mededingingsrecht niet ingericht zijn om effectief om te gaan met digitale machtsposities. Digitale platformen komen op dit moment weg met nieuwe vormen van machtsmisbruik, kartelvorming en prijsdifferentiatie en kunnen zo hun positie op de markt op een oneerlijke manier versterken. Dat zorgt voor een ongelijk speelveld binnen de digitale economie.

Vraag2

Ja, ondernemers zijn volstrekt rechteloos ten opzichte van reviewsites. Zo zijn er bijvoorbeeld talloze review- en ratingsites waar bedrijven ongevraagd in beoordeeld worden. De namen van bedrijven worden gebruikt door online platforms, zonder dat er toestemming voor is verleend. Bedrijven hebben geen positie om hierin tegen op te treden, mochten ze dat willen. Er is geen enkel toezicht op de procedures waarop reviews tot stand komen of waarop een rating tot stand komt. Ook zijn er geen adequate klachtenprocedures beschikbaar. Vooral de kleinere bedrijven maken geen schijn van kans tegen een geschil met een tech-gigant zoals Google wanneer het gaat om smaad of verkeerd geplaatste reviews. Grote tech-bedrijven als Facebook en Google zijn voor een kleine ondernemers letterlijk onbereikbaar in geval van een geschil over een review. Andere online platforms laten zich juist weer betalen om hogere ratings en betere reviews weer te geven. Daardoor lenen review- en ratingsites zich heel goed voor misbruik, waartegen een ondernemer zich niet kan wapenen. De consument heeft baat bij juiste informatie op online platforms. Daarom zal er toezicht moeten komen om misbruik van reviewsites in te perken. ONL ziet hier een rol weggelegd voor mededingingstoezichthouders.

Vraag3

ONL denkt dat mededingingstoezichthouders speciaal opgeleide medewerkers nodig hebben met afdoende kennis van bijv. de vorming van algoritmische kartels en machtsmisbruik door digitale platformen. Daarbij hebben de toezichthouders toegang nodig tot het dataverkeer van bedrijven om online de bedrijfsvoering te kunnen beoordelen op eventueel machtsmisbruik, kartelvorming en/of prijsdifferentiatie. Uiteraard moet dit in overeenstemming gebeuren met alle bestaande wet- en regelgeving op het gebied van gegevensbescherming. Waar nodig, om nieuwe uitdagingen aan te gaan, moet er nieuwe passende wet- en regelgeving komen.

Vraag4

Het is zeer aannemelijk dat er op den duur duurzame machtsposities ontstaan, voor zover die er al niet zijn. Zo voorspelt het economisch bureau van de ING (rapport: nieuwe strijd staat voor de deur in online retail) dat de Nederlandse markt voor de online verkoop van non-food producten in 2025 wordt gedomineerd door een à twee platformen.

De machtsposities van dergelijke gevestigde platformen zorgt nu voor een ongelijk speelveld. Dat is jammer want juist veel kleine ondernemers zien kansen liggen voor hun bedrijf binnen de digitale markt, maar worden nu onnodig geremd om daadwerkelijk digitaal aan de slag te gaan vanwege het ongelijke speelveld. Ondernemers hebben enerzijds last van de dominante positie van huidige marktaanbieders. Anderzijds speelt onevenwichtige regelgeving daarin een rol.

Ten eerste is het bijna onmogelijk voor kleine marktspelers om de concurrentiestrijd aan te gaan met de gevestigde grootmachten. Ondernemers die online aan de slag willen gaan moeten namelijk eerst zichtbaar worden op het internet en naamsbekendheid verkrijgen. Maar hoe word je als kleine ondernemer zichtbaar op het internet dat gedomineerd wordt door een aantal platformen? Veel mensen klikken bij hun zoekopdracht niet verder dan de eerste drie resultaten en zelden wordt er doorgeklikt naar pagina 2. Als nieuwe speler kom je niet bovenaan de lijst van zoekresultaten terecht. Hoe krijg je dat wel voor elkaar? En wie, of wat, bepaalt eigenlijk de rangorde om bovenaan de lijst van resultaten te verschijnen? Wat als de zoekmachine de zichtbaarheid stuurt?

Daarnaast is er een ongelijk speelveld tussen de onlineplatformmarkten en het MKB. Zwakheden in de wet- en regelgeving van de interne markt, zoals de vrijstelling van invoerrechten en btw-afdracht van kleine zendingen door niet EU-leveranciers via webwinkels, zorgen voor een ongelijk speelveld en leiden tot een belangrijk inkomstenverlies voor het bedrijfsleven. Een andere veelgehoorde klacht van ondernemers is dat nationale autoriteiten voor markttoezicht onvoldoende middelen hebben om alle inkomende goederen te controleren op geldende EU-voorschriften. Daardoor voldoen (goedkope) online producten vaak niet aan de EU-veiligheid- en andere voorschriften. Dat alles heeft ertoe geleid dat de concurrentie zich nu afspeelt tussen EU-voorschriften conforme en niet conforme producten. Een oneerlijke concurrentiestrijd waar ondernemers veel last van hebben en niet tegenop kunnen concurreren.

Vraag5

ONL raadt de overheid aan zich op Europees niveau in te zetten voor wetgeving waarin duidelijke toetsingscriteria staan die bepalen of en wanneer er sprake is van een duurzame machtspositie van een online platform.

Er moet een gelijk speelveld komen tussen enerzijds de gevestigde en nieuwe online platforms zelf en anderzijds tussen online platforms en het MKB (zie ook vraag 4). Concurrentie bevorderde maatregelen kunnen juist het tegenovergestelde effect hebben, namelijk dat een eerst benadeelde categorie nu bevoordeeld wordt tegenover de al gevestigde spelers (die dan dus benadeeld worden). Dat is ook een vorm van oneerlijke concurrentie. Een andere aanpak is daarom wenselijker. Denk er bijvoorbeeld aan om het misbruiken van duurzame machtsposities op effectieve wijze tegen te gaan. Dan neemt de concurrentie om de markt ook toe (zie ook vraag 10).

Vraag8

Gelet op het antwoord op vraag 2 is de kans zeer groot dat het recht op dataportabiliteit van ratings en reviews (hierna: reviews) de concurrentie op online markten eerder verslechterd dan bevorderd. Er moet eerst wet- en regelgeving komen, die de rechten waarborgt van bedrijven waarvan de gegevens gebruikt worden door online platforms, bijvoorbeeld voor reviews. Denk hierbij aan welke eisen er aan een review gesteld worden, onder welke omstandigheden een review betwist kan worden en transparantie over de totstandkoming van ratings en reviews. Nu zijn reviews te makkelijk manipuleerbaar, door bijvoorbeeld concurrenten, boze ex-werknemers of door het online platform zelf. De opgelopen imagoschade kan groot zijn voor een ondernemer, zonder dat hij het recht heeft zich hiertegen te verweren, met alle gevolgen van dien. Dataportabiliteit zal dit probleem alleen maar versterken. Concurrentie moet op een eerlijke en transparante manier gebeuren, nu zorgen reviewsites vaak voor oneerlijke concurrentiepraktijken waar ondernemers niet tegenop kunnen boksen.

Vraag10

Gelet op alle voorgaande antwoorden wil ONL de overheid meegeven om eerst te kijken naar de nieuwe vormen van machtsmisbruik en het tegengaan daarvan, voordat andere beleidsopties worden verkend. Veel bedrijven, vooral binnen het MKB, zien zeker kansen en willen graag toetreden tot de digitale markt, maar krijgen simpelweg de kans niet. Om de markt competitief te houden moeten duurzame machten die hun positie misbruiken eerst weggenomen worden. Daarnaast is het nodig om de juiste randvoorwaarden te creëren voor Nederlandse ondernemers voordat zij de digitale markt betreden. Dat kan door ondernemers te ondersteunen met het verkrijgen van digitale vaardigheden en het verbeteren van hun digitale weerbaarheid. Zo creëer je de juiste voorwaarden voor Nederlandse ondernemers om te kunnen gaan concurreren.