Denk opnieuw mee met de Staatscommissie rechtsstaat

Reactie

Naam	Anoniem
Plaats	warmond
Datum	22 april 2024

Vraag1

Hoe kan beleid en wetgeving minder ingewikkeld worden?

Voor veel burgers is de overheid onbegrijpelijk geworden. Er zijn veel verschillende overheidsorganisaties en daarnaast zijn ook aan private organisaties bepaalde publieke taken uitbesteed of opgedragen. Dat leidt tot ingewikkelde, verkokerde wetgeving en beleid en vervolgens weer tot versplinterde dienstverlening (met eigen al dan niet digitale loketten). Als beleid en wetgeving zo ingewikkeld is dat burgers door de bomen het bos niet meer zien, is dat een rechtsstatelijk probleem. Burgers weten de overheid dan niet goed te vinden en worden daardoor niet voldoende beschermd door en tegen de overheid. Deze ingewikkeldheid geldt in het bijzonder op het gebied van sociale zekerheid, fiscaliteit en het sociaal domein. De roep om het fiscale stelsel te vereenvoudigen, de toeslagen af te schaffen of de wetgeving in het sociaal domein te herzien is logisch, maar te gemakkelijk. Daarover zijn ook al verschillende rapporten verschenen en er lopen allerlei initiatieven waar met goede wil aan wordt gewerkt door betrokkenen, maar die hebben nog niet tot de gewenste vereenvoudiging geleid. Welke maatregelen zijn volgens u nodig om beleid en wetgeving structureel minder ingewikkeld te maken?

Opnieuw ontwerpen en niet doorgaan met pleisters plakken. Minder werken met modellen die doorgerekend worden, zodat het voor groepen in rapportages gunstig uitkomt. De modellen van het CPB laten beoordelen door deskundigen. Meer uitgaan van vertrouwen: veel beroepen gaan nu kapot aan administratieve last. Minder van bovenaf opleggen (bijvoorbeeld stoppen met kalenderlandbouw), niet denken dat je als ministerie beter weet dan de beroepsmensen.

Vraag2

Welke wetgeving moet als eerste worden vereenvoudigd?

Bij de vorige vraag is toegelicht dat het stelsel van beleid en wetgeving de afgelopen jaren heel ingewikkeld is geworden. Dit geldt in het bijzonder voor wetgeving op het gebied van sociale zekerheid (bijvoorbeeld het aanvragen en gebruik maken van toeslagen en uitkeringen), fiscaliteit (ingewikkelde belastingregels en daarbij horende uitzonderingen) en het sociaal domein (het gebruik maken van sociale voorzieningen bijvoorbeeld op grond van de Wet maatschappelijke ondersteuning). Het is nodig om wetgeving te vereenvoudigen. Aan welke wetgeving moet hierbij prioriteit worden gegeven?

Toeslagen/inkomen. De onterechte fraudejacht kost aan geld 7 miljard. Aan leed: dat is onbeschrijfelijk – die schade is niet uit te drukken. De stress bij die gezinnen is zeer, zeer slecht voor de ontwikkeling van kinderen. De stress is dodelijk voor ouders (letterlijk). Hoeveel basisinkomen had je van 7 miljard kunnen verstrekken? Wees niet te bang voor fraude, burgers zijn beter te vertrouwen dan de overheid de laatste jaren.
Dat we denken dat we nog een rechtsstaat hebben na de toeslagenschandaal, dat verbaast me. Die rechtstaat is er enorm slecht aan toe. Deel van het probleem is, dat de ambtenaren die stukken achterhielden/houden bij de rechter – daarmee wegkomen. Ook ambtenaren en ook politici moeten vervolgd kunnen worden. Ook zij moeten zich aan de wet houden.
Het schandaal is zó immens, het onrecht zo immens – natuurlijk moet dat nu verborgen blijven.
De NPO vragen (eisen) een reflectie van hun rol in het toeslagenschandaal. Hun rol van negeren. ‘Alleen tegen de staat’ was niet bij toeval geen NPO-productie. Als de NPO niet onafhankelijk durft te zijn van de politiek, dan moeten daar andere mensen komen. (NPO is nu veel te rechts.)

Vraag3

Hoe kan bij maatwerk willekeur worden voorkomen?

Aan een belangrijk deel van de ambtenaren die veel contact met burgers hebben, worden twee botsende eisen gesteld. Aan de ene kant is de eis dat het niet uitmaakt welke ambtenaar een burger treft. Elke ambtenaar moet een burger gelijk behandelen. Aan de andere kant is het belangrijk dat een ambtenaar rekening houdt met de specifieke situatie van de burger. Dit noemen we maatwerk. Als een ambtenaar maatwerk levert, kan het ertoe leiden dat hij de ene burger anders behandelt dan een ander. Dus niet gelijk. Kortom, maatwerk en gelijk behandelen, levert voor de ambtenaar spanning op. Hoe moeten ambtenaren met deze spanning omgaan? Wat mag een burger daarin van een ambtenaar verwachten en wat niet?

Basisinkomen, dan heb je geen maatwerk nodig.

Vraag4

Hoe kan het contact tussen burger en overheid worden verbeterd?

Een toegankelijke, begripvolle overheid en duidelijke overheidscommunicatie zijn belangrijke voorwaarden om burgers mee te kunnen laten doen met de rechtsstaat. Deze voorwaarden staan echter onder druk. Een aanzienlijk deel van de inwoners van Nederland begrijpt de communicatie vanuit de overheid niet. Burgers weten daardoor niet of de overheid iets van ze verwacht, en als dat het geval is, wat ze dan precies moeten doen. Daarnaast voelen deze burgers zich in het contact met de overheid vaak niet echt gehoord en ervaren zij veel wantrouwen. Met welke concrete maatregelen kan het contact tussen de overheid en de burger worden verbeterd?

Stoppen met een verplicht asociale samenleving. Stoppen met de jacht op mensen met bijstand. Bijstandsrechercheurs mogen nu meer dan de politie in een moordzaak: waanzin!. En mensen mógen niet eens geholpen worden door de omgeving. Waarom wil de overheid zo nodig de samenleving verplichten tot asociaal zijn?

Vraag5

Hoe kan doorprocederen door overheidsorganisaties worden verminderd?

Bij bezwaar- en beroepszaken tussen burger en overheid komt het regelmatig voor dat de overheid onnodig doorprocedeert, soms tot de hoogste rechter. Burgers ervaren dit als een enorme last. Dit is een gebrek in de rechtsbescherming die de overheid dient te bieden. Met welke concrete maatregelen kan doorprocederen door de overheid worden verminderd?

Daarmee stoppen! Nu is IenW op de vingers getikt door de rechter. Ik denk dat de kans groot is, dat opnieuw de reactie is: hoe kunnen we toch… Maar lees zo’n uitspraak nou eens. Doorprocederen bij Schiphol hoort bij de tactiek: weer een paar jaar gewonnen.
In het toeslagenschandaal gebeurt het ook: doorprocederen van de overheid.

Vraag7

Hoe kan de burger beter worden betrokken bij vormgeving van beleid?

In de Nederlandse democratische rechtsstaat is een belangrijk uitgangspunt dat iedere inwoner van Nederland invloed kan hebben op de uitoefening van overheidsmacht. Een zichtbare en heel bekende manier om deze invloed uit te oefenen, is het recht om volksvertegenwoordigers te kiezen. Daarnaast zijn er ook andere manieren om inwoners van Nederland in staat te stellen invloed op de overheidsmacht uit te oefenen. Een van die manieren is om inwoners van Nederland beter te betrekken bij het maken van beleid. Veel overheidsorganisaties investeren in deze betrokkenheid, bijvoorbeeld door het organiseren van internetconsultatie en inspraakavonden. Toch heeft de staatscommissie de indruk dat deze betrokkenheid beter kan, zodat de inwoners van Nederland meer invloed kunnen hebben op de uitoefening van overheidsmacht. Met welke concrete maatregelen kan de burger beter worden betrokken bij de vormgeving van beleid?

Goed opgezette burgerberaden. Maar ook dáár de tegenmacht op organiseren. Dus het organiseren van verschillende organen.
Hoe kan de lobby minder macht krijgen? Dat is een andere benadering van deze vraag. Politici die de regels qua lobby overtreden: daar moet een sanctie op volgen. Nu komen ze keer op keer weg met een slap excuus. Topambtenaren die de fout zijn ingegaan (bijvoorbeeld toeslagenschandaal) moeten niet op een andere plek een duurbetaalde functie krijgen. De straf moet politici dan ook wel raken.

Vraag8

Hoe kan worden gestimuleerd dat burgers, politici, bestuurders en ambtenaren een beter idee hebben van het belang van de rechtsstaat voor henzelf en de samenleving? En hoe kunnen burgers, politici, bestuurders en ambtenaren worden gestimuleerd dat ze gaan bijdragen aan het onderhoud van de rechtsstaat?

Vrijwel iedereen vindt de rechtsstaat belangrijk, maar de meeste mensen baseren dat belang op een vage notie van wat de rechtsstaat inhoudt. Dit geldt niet alleen voor burgers, maar ook voor politici, bestuurders en ambtenaren. Het leidt ertoe dat gesprekken over de rechtsstaat zich vaak beperken tot één invalshoek, dat mensen geen idee hebben wat de rechtsstaat voor hen kan betekenen, welke rol zij erin spelen of dat de rechtsstaat niet consequent wordt uitgelegd of voorgeleefd.
De staatscommissie ziet het als belangrijke eerste stap dat burgers, politici, bestuurders en ambtenaren de betekenis van de rechtsstaat kennen en omarmen. Daarmee staat zowel het idee als het belang van de rechtsstaat bij iedereen beter op het netvlies. De vraag is: met welke maatregelen kan worden gestimuleerd dat burgers, politici, bestuurders en ambtenaren hiervan kennis nemen en dit idee omarmen? En vervolgens: hoe zorgen we ervoor dat iedereen zijn bijdrage levert aan het onderhoud van de rechtsstaat? En kunt u dat specificeren naar burgers, politici, bestuurders en ambtenaren?

Politici corrigeren die de rechtstaat aanvallen: die vinden dat rechters zich ergens niet over mogen uitspreken.