Denk opnieuw mee met de Staatscommissie rechtsstaat

Reactie

Naam	Anoniem
Plaats	Heerhugowaard
Datum	27 maart 2024

Vraag1

Hoe kan beleid en wetgeving minder ingewikkeld worden?

Voor veel burgers is de overheid onbegrijpelijk geworden. Er zijn veel verschillende overheidsorganisaties en daarnaast zijn ook aan private organisaties bepaalde publieke taken uitbesteed of opgedragen. Dat leidt tot ingewikkelde, verkokerde wetgeving en beleid en vervolgens weer tot versplinterde dienstverlening (met eigen al dan niet digitale loketten). Als beleid en wetgeving zo ingewikkeld is dat burgers door de bomen het bos niet meer zien, is dat een rechtsstatelijk probleem. Burgers weten de overheid dan niet goed te vinden en worden daardoor niet voldoende beschermd door en tegen de overheid. Deze ingewikkeldheid geldt in het bijzonder op het gebied van sociale zekerheid, fiscaliteit en het sociaal domein. De roep om het fiscale stelsel te vereenvoudigen, de toeslagen af te schaffen of de wetgeving in het sociaal domein te herzien is logisch, maar te gemakkelijk. Daarover zijn ook al verschillende rapporten verschenen en er lopen allerlei initiatieven waar met goede wil aan wordt gewerkt door betrokkenen, maar die hebben nog niet tot de gewenste vereenvoudiging geleid. Welke maatregelen zijn volgens u nodig om beleid en wetgeving structureel minder ingewikkeld te maken?

Stop eerst maar eens met allerlei commissies, consultancybureaus en andere geldverslindende instellingen in te schakelen die meestal toch niet met concrete voorstellen komen.
Less is more! Als je iets minder ingewikkeld wilt maken, moet je dus zorgen dat er minder is. Schrap minimaal de helft van de regels die meestal voortvloeien uit andere regels en verminder daarmee meteen een deel van het ambtenarenapparaat dat hier verantwoordelijk is. Zorg voor minder uitzonderingsposities en zorg vooral voor minder invloed vanuit Brussel en allerlei “onafhankelijke” organisaties; dat is niet makkelijk, maar wel noodzakelijk.

Vraag2

Welke wetgeving moet als eerste worden vereenvoudigd?

Bij de vorige vraag is toegelicht dat het stelsel van beleid en wetgeving de afgelopen jaren heel ingewikkeld is geworden. Dit geldt in het bijzonder voor wetgeving op het gebied van sociale zekerheid (bijvoorbeeld het aanvragen en gebruik maken van toeslagen en uitkeringen), fiscaliteit (ingewikkelde belastingregels en daarbij horende uitzonderingen) en het sociaal domein (het gebruik maken van sociale voorzieningen bijvoorbeeld op grond van de Wet maatschappelijke ondersteuning). Het is nodig om wetgeving te vereenvoudigen. Aan welke wetgeving moet hierbij prioriteit worden gegeven?

Ik zou niet eens weten waar ik hier moet beginnen. Er zijn zoveel potjes waar mensen in dit land aanspraak op kunnen maken. Als je het mij vraagt, kan 50% daarvan worden geschrapt. Hele beroepsgroepen worden indirect gesubsidieerd door al die potjes, wat naar mijn mening echt onwenselijk is. Het loont in dit land gewoon om niet te werken of te zorgen dat je in een bepaalde beroepsgroep werkt, zodat je de belastingpot leeg kunt trekken.

Vraag3

Hoe kan bij maatwerk willekeur worden voorkomen?

Aan een belangrijk deel van de ambtenaren die veel contact met burgers hebben, worden twee botsende eisen gesteld. Aan de ene kant is de eis dat het niet uitmaakt welke ambtenaar een burger treft. Elke ambtenaar moet een burger gelijk behandelen. Aan de andere kant is het belangrijk dat een ambtenaar rekening houdt met de specifieke situatie van de burger. Dit noemen we maatwerk. Als een ambtenaar maatwerk levert, kan het ertoe leiden dat hij de ene burger anders behandelt dan een ander. Dus niet gelijk. Kortom, maatwerk en gelijk behandelen, levert voor de ambtenaar spanning op. Hoe moeten ambtenaren met deze spanning omgaan? Wat mag een burger daarin van een ambtenaar verwachten en wat niet?

Geen maatwerk meer leveren. We zouden op moeten houden met iedereen ongelijk te behandelen. Burgers zouden moeten accepteren dat iets is zoals het is en als ze het anders willen, moeten ze dat zelf maar creëren. We hebben teveel mensen in dit land die afhankelijk (gemaakt) zijn van allerlei overheidssteun. Hier wordt ook gretig misbruik van gemaakt. Behandel iedereen gelijk en stop met uitzonderingen maken.

Vraag4

Hoe kan het contact tussen burger en overheid worden verbeterd?

Een toegankelijke, begripvolle overheid en duidelijke overheidscommunicatie zijn belangrijke voorwaarden om burgers mee te kunnen laten doen met de rechtsstaat. Deze voorwaarden staan echter onder druk. Een aanzienlijk deel van de inwoners van Nederland begrijpt de communicatie vanuit de overheid niet. Burgers weten daardoor niet of de overheid iets van ze verwacht, en als dat het geval is, wat ze dan precies moeten doen. Daarnaast voelen deze burgers zich in het contact met de overheid vaak niet echt gehoord en ervaren zij veel wantrouwen. Met welke concrete maatregelen kan het contact tussen de overheid en de burger worden verbeterd?

Minder overheidsbemoeienis in het algemeen. Het wantrouwen (bij mij in ieder geval) is grotendeels ontstaan tijdens de corona-epidemie, waarbij onze overheid de vrijheid/autonomie van burgers volledig heeft ontnomen. Dat wantrouwen gaat de overheid niet snel meer goedmaken, omdat de overheid onbetrouwbaar is gebleken en weinig doet om dat vertrouwen te herstellen. Het zou al helpen als de overheid zou erkennen dat zij haar burgers onheus bejegend heeft en een hele groep burgers onterecht als tweederangs heeft weggezet.

Vraag5

Hoe kan doorprocederen door overheidsorganisaties worden verminderd?

Bij bezwaar- en beroepszaken tussen burger en overheid komt het regelmatig voor dat de overheid onnodig doorprocedeert, soms tot de hoogste rechter. Burgers ervaren dit als een enorme last. Dit is een gebrek in de rechtsbescherming die de overheid dient te bieden. Met welke concrete maatregelen kan doorprocederen door de overheid worden verminderd?

Tja, gewoon niet doen dan lijkt me? Als een rechter uitspraak heeft gedaan, waarom zou een overheidsorgaan dan door moeten procederen?

Vraag6

Hoe kunnen te grote beloften van de politiek en overheid worden voorkomen?

Naar aanleiding van incidenten of een crisis bestaat bij de politiek en de overheid al snel de neiging om meer te beloven dan waar gemaakt kan worden of om maatregelen voor te stellen die niet mogelijk zijn onder het geldende recht. Denk bijvoorbeeld aan de zeer traag verlopende hersteloperatie toeslagen. Hierdoor ontstaat een tegenstelling tussen wat de overheid zegt en wat de overheid doet. Dit leidt uiteindelijk bij burgers tot een lager vertrouwen in de overheid. De rechtsstaat kan alleen goed werken als er sprake is van een goed samenspel tussen burgers en overheid. Als burgers geen vertrouwen meer hebben in de overheid kunnen ze afhaken. Het samenspel tussen burger en overheid valt dan stil. Dit ondergraaft de werking van de rechtsstaat. Hoe kan worden voorkomen dat politiek en overheid te grote beloften doen die niet kunnen worden waargemaakt?

Door ervoor te zorgen dat de overheid niet in een dergelijke situatie komt in de eerste plaats. Verder realistisch blijven en eerlijk communiceren. Maar ja, daar gaat het ook mis bij de overheid. Integriteit is ver te zoeken.

Vraag7

Hoe kan de burger beter worden betrokken bij vormgeving van beleid?

In de Nederlandse democratische rechtsstaat is een belangrijk uitgangspunt dat iedere inwoner van Nederland invloed kan hebben op de uitoefening van overheidsmacht. Een zichtbare en heel bekende manier om deze invloed uit te oefenen, is het recht om volksvertegenwoordigers te kiezen. Daarnaast zijn er ook andere manieren om inwoners van Nederland in staat te stellen invloed op de overheidsmacht uit te oefenen. Een van die manieren is om inwoners van Nederland beter te betrekken bij het maken van beleid. Veel overheidsorganisaties investeren in deze betrokkenheid, bijvoorbeeld door het organiseren van internetconsultatie en inspraakavonden. Toch heeft de staatscommissie de indruk dat deze betrokkenheid beter kan, zodat de inwoners van Nederland meer invloed kunnen hebben op de uitoefening van overheidsmacht. Met welke concrete maatregelen kan de burger beter worden betrokken bij de vormgeving van beleid?

Misschien meer bekendheid geven aan instrumenten als internetconsultatie en andere soortgelijke instrumenten? Ik denk dat 99% van de burgers geen idee heeft dat er zoiets als internetconsultatie bestaat.

Vraag8

Hoe kan worden gestimuleerd dat burgers, politici, bestuurders en ambtenaren een beter idee hebben van het belang van de rechtsstaat voor henzelf en de samenleving? En hoe kunnen burgers, politici, bestuurders en ambtenaren worden gestimuleerd dat ze gaan bijdragen aan het onderhoud van de rechtsstaat?

Vrijwel iedereen vindt de rechtsstaat belangrijk, maar de meeste mensen baseren dat belang op een vage notie van wat de rechtsstaat inhoudt. Dit geldt niet alleen voor burgers, maar ook voor politici, bestuurders en ambtenaren. Het leidt ertoe dat gesprekken over de rechtsstaat zich vaak beperken tot één invalshoek, dat mensen geen idee hebben wat de rechtsstaat voor hen kan betekenen, welke rol zij erin spelen of dat de rechtsstaat niet consequent wordt uitgelegd of voorgeleefd.
De staatscommissie ziet het als belangrijke eerste stap dat burgers, politici, bestuurders en ambtenaren de betekenis van de rechtsstaat kennen en omarmen. Daarmee staat zowel het idee als het belang van de rechtsstaat bij iedereen beter op het netvlies. De vraag is: met welke maatregelen kan worden gestimuleerd dat burgers, politici, bestuurders en ambtenaren hiervan kennis nemen en dit idee omarmen? En vervolgens: hoe zorgen we ervoor dat iedereen zijn bijdrage levert aan het onderhoud van de rechtsstaat? En kunt u dat specificeren naar burgers, politici, bestuurders en ambtenaren?

Zorg voor meer bekendheid over bijvoorbeeld instrumenten als internetconsultatie. Verder is het een taak van de overheid om de rechtsstaat te onderhouden, maar daar zelf ook ondergeschikt aan te zijn. De afgelopen 3-4 jaar hebben daar geen goed aan gedaan en nog steeds niet. Een simpel voorbeeld is het ministerie van VWS die nog steeds dwangsommen betaalt om cruciale informatie onder de pet te houden. Zolang de overheid niet eerlijk is naar haar burgers, zal het wantrouwen blijven. Als dat veranderd kan worden, zou dat veel verbeteren. Daarnaast zouden criminelen ook weer gewoon gestraft moeten worden (dus geen taakstraffen), zodat burgers ook weer vertrouwen krijgen in de rechtspraak.