Denk opnieuw mee met de Staatscommissie rechtsstaat
Reactie
| Naam | T van Tijn |
|---|---|
| Plaats | Amsterdam |
| Datum | 11 april 2024 |
Vraag1
Hoe kan beleid en wetgeving minder ingewikkeld worden?Voor veel burgers is de overheid onbegrijpelijk geworden. Er zijn veel verschillende overheidsorganisaties en daarnaast zijn ook aan private organisaties bepaalde publieke taken uitbesteed of opgedragen. Dat leidt tot ingewikkelde, verkokerde wetgeving en beleid en vervolgens weer tot versplinterde dienstverlening (met eigen al dan niet digitale loketten). Als beleid en wetgeving zo ingewikkeld is dat burgers door de bomen het bos niet meer zien, is dat een rechtsstatelijk probleem. Burgers weten de overheid dan niet goed te vinden en worden daardoor niet voldoende beschermd door en tegen de overheid. Deze ingewikkeldheid geldt in het bijzonder op het gebied van sociale zekerheid, fiscaliteit en het sociaal domein. De roep om het fiscale stelsel te vereenvoudigen, de toeslagen af te schaffen of de wetgeving in het sociaal domein te herzien is logisch, maar te gemakkelijk. Daarover zijn ook al verschillende rapporten verschenen en er lopen allerlei initiatieven waar met goede wil aan wordt gewerkt door betrokkenen, maar die hebben nog niet tot de gewenste vereenvoudiging geleid. Welke maatregelen zijn volgens u nodig om beleid en wetgeving structureel minder ingewikkeld te maken?
Niet. De wereld is complex en wetgeving moet dit reflecteren om relevant te blijven. Omgaan met de complexiteit is makkelijker met goed functionerende digitale systemen zoals KEI was bedoeld voor (bestuurs)recht en diffuse uitspraken over bv derdelanders had kunnen en moeten voorkomen.
Alles valt of staat bij efficiënte categorieën maar een steeds complexere maatschappij betekent dat mensen in korte tijd verschillende petten op kunnen hebben, studenten werken, zijn huurder, enz.. Werknemers studeren. Beiden komen niet altijd uit de EU. Mensen vallen onder zo veel regelingen, soms met terugwerkende kracht, dat de goedwillenden worden afgeschrikt en fraudeurs een kleine pakkans hebben zoals met malafide (jeugd)zorgkantoren die kwetsbare jongeren ronselen voor o.a. wiet knippen. En het OM heeft hier geen tijd voor en zegt dat op nationale tv.
Digitale standaardisering zodra we quantum kunnen gebruiken. Een blockchain achtig systeem waarbij alle rollen, alle financiële rechten en plichten worden berekend. Kind van bijstandsmoeder gaat op zijn 17de naar een mbo in een andere stad maar komt misschien na een paar maanden weer thuis wonen. En dan komt het werken er nog bij. Minstens. De relevante, mogelijk snel veranderende info moet inzichtelijk zijn, de huidige balans van toeslagen mag op een dashboard worden weergegeven waar de effecten van handelen uitrollen. Om te beginnen is een stroomschema nodig van geldstromen en overige communicatie tussen overheden en burgers/bedrijven om zo de behoeftes van een nieuw digitaal systeem in kaart te brengen.
Vraag2
Welke wetgeving moet als eerste worden vereenvoudigd?Bij de vorige vraag is toegelicht dat het stelsel van beleid en wetgeving de afgelopen jaren heel ingewikkeld is geworden. Dit geldt in het bijzonder voor wetgeving op het gebied van sociale zekerheid (bijvoorbeeld het aanvragen en gebruik maken van toeslagen en uitkeringen), fiscaliteit (ingewikkelde belastingregels en daarbij horende uitzonderingen) en het sociaal domein (het gebruik maken van sociale voorzieningen bijvoorbeeld op grond van de Wet maatschappelijke ondersteuning). Het is nodig om wetgeving te vereenvoudigen. Aan welke wetgeving moet hierbij prioriteit worden gegeven?
De noodzakelijke aanpassingen voor een werkend, geanonimiseerd, quantum systeem. Denk aan ontwikkeling en beheer door de Autoriteit Persoonsgegevens, hiervoor moet de wettelijk vastgelegde opdracht worden gewijzigd. We hebben een vaste Kamercommissie Digitaal Deltaplan 2030 nodig met een vastomlijnde duidelijke opdracht. Vertrouwen door duidelijkheid.
Vraag3
Hoe kan bij maatwerk willekeur worden voorkomen?Aan een belangrijk deel van de ambtenaren die veel contact met burgers hebben, worden twee botsende eisen gesteld. Aan de ene kant is de eis dat het niet uitmaakt welke ambtenaar een burger treft. Elke ambtenaar moet een burger gelijk behandelen. Aan de andere kant is het belangrijk dat een ambtenaar rekening houdt met de specifieke situatie van de burger. Dit noemen we maatwerk. Als een ambtenaar maatwerk levert, kan het ertoe leiden dat hij de ene burger anders behandelt dan een ander. Dus niet gelijk. Kortom, maatwerk en gelijk behandelen, levert voor de ambtenaar spanning op. Hoe moeten ambtenaren met deze spanning omgaan? Wat mag een burger daarin van een ambtenaar verwachten en wat niet?
De vraag is een paradox: Hier wordt helaas gesproken over gelijke behandeling en niet over gelijkwaardige behandeling. Het hangt van je haar en je wensen af hoe de kapper je behandelt, slechts in gelijke gevallen moet gelijk worden behandeld. Waarmee ik meteen een deelvraag van vraag 8 beantwoord, en wel het gedeelte ziende op hoe ambtenaren beter doordrongen kunnen worden van het belang van de rechtsstaat en gestimuleerd kunnen worden om bij te dragen aan het onderhoud: Brengt ogenblikkelijk uw vraag in overeenstemming met art 1 de Grondwet. (Wel potverdrie!)
Vraag4
Hoe kan het contact tussen burger en overheid worden verbeterd?Een toegankelijke, begripvolle overheid en duidelijke overheidscommunicatie zijn belangrijke voorwaarden om burgers mee te kunnen laten doen met de rechtsstaat. Deze voorwaarden staan echter onder druk. Een aanzienlijk deel van de inwoners van Nederland begrijpt de communicatie vanuit de overheid niet. Burgers weten daardoor niet of de overheid iets van ze verwacht, en als dat het geval is, wat ze dan precies moeten doen. Daarnaast voelen deze burgers zich in het contact met de overheid vaak niet echt gehoord en ervaren zij veel wantrouwen. Met welke concrete maatregelen kan het contact tussen de overheid en de burger worden verbeterd?
4. Bij het aantreden van het huidige kabinet bleek in de officiële publicatie te worden gesproken over Ministers van en Ministers voor. Dit ziet op of een minister wel of geen portefeuille heeft. Bij de Staatssecretarissen bleek ook sprake van van en voor en ik vroeg via het vragenformulier rijksoverheid ( Contactformulier Rijksoverheid | Contact | Rijksoverheid.nl ) hoe of dat dit zit met hun portefeuilles; Is er een daadwerkelijk verschil tussen stassen voor en stassen van?
Tegelijk mailde ik de de heer Nawijn, directeur van de RvD met dezelfde vraag en de suggestie de route van mijn vraag via het vragenformulier te volgen bij wijze van kwaliteitscontrole. Ik wacht nog steeds op antwoord evenals op het antwoord op enige andere vragen waarbij ik in minstens een enkel ander geval precies dezelfde twee routes bewandelde als hierboven beschreven. Documentatie op aanvraag.
Die quantum-overheidsapp met financieel dashboard van antwoord 1 kan ook gebruikt worden voor efficiënte(re) communicatie tussen overheden en burgers en bedrijven. Zo valt centraal bij te houden welke informatie veel wordt opgevraagd zodat proactief kan worden geïnformeerd. Wat ook enorm zal helpen is het standaardiseren procedures van bezwaar tot hoger beroep. Smeed 1 hoogste rechtscollege uit RvS, CrvB en CBb, verhuis het zo ver mogelijk weg van de adviseurs van de RvS.
Vraag5
Hoe kan doorprocederen door overheidsorganisaties worden verminderd?Bij bezwaar- en beroepszaken tussen burger en overheid komt het regelmatig voor dat de overheid onnodig doorprocedeert, soms tot de hoogste rechter. Burgers ervaren dit als een enorme last. Dit is een gebrek in de rechtsbescherming die de overheid dient te bieden. Met welke concrete maatregelen kan doorprocederen door de overheid worden verminderd?
Procesjuristen in dienst van overheden gaan niet hun eigen functie overbodig maken, iemand zou eens wat incentives moeten verzinnen zoals het doorberekenen van (een deel van de) proceskosten in hoger beroep aan bestuursorganen bij verloren zaken. Dit voorkomt wat in wezen misbruik van bevoegdheid is en dat mag al niet van 3:3 AWB.
Vraag6
Hoe kunnen te grote beloften van de politiek en overheid worden voorkomen?Naar aanleiding van incidenten of een crisis bestaat bij de politiek en de overheid al snel de neiging om meer te beloven dan waar gemaakt kan worden of om maatregelen voor te stellen die niet mogelijk zijn onder het geldende recht. Denk bijvoorbeeld aan de zeer traag verlopende hersteloperatie toeslagen. Hierdoor ontstaat een tegenstelling tussen wat de overheid zegt en wat de overheid doet. Dit leidt uiteindelijk bij burgers tot een lager vertrouwen in de overheid. De rechtsstaat kan alleen goed werken als er sprake is van een goed samenspel tussen burgers en overheid. Als burgers geen vertrouwen meer hebben in de overheid kunnen ze afhaken. Het samenspel tussen burger en overheid valt dan stil. Dit ondergraaft de werking van de rechtsstaat. Hoe kan worden voorkomen dat politiek en overheid te grote beloften doen die niet kunnen worden waargemaakt?
Een stem op mij voorkomt alle te grote beloftes van overheid en politiek per direct voor altijd.
Vraag7
Hoe kan de burger beter worden betrokken bij vormgeving van beleid?In de Nederlandse democratische rechtsstaat is een belangrijk uitgangspunt dat iedere inwoner van Nederland invloed kan hebben op de uitoefening van overheidsmacht. Een zichtbare en heel bekende manier om deze invloed uit te oefenen, is het recht om volksvertegenwoordigers te kiezen. Daarnaast zijn er ook andere manieren om inwoners van Nederland in staat te stellen invloed op de overheidsmacht uit te oefenen. Een van die manieren is om inwoners van Nederland beter te betrekken bij het maken van beleid. Veel overheidsorganisaties investeren in deze betrokkenheid, bijvoorbeeld door het organiseren van internetconsultatie en inspraakavonden. Toch heeft de staatscommissie de indruk dat deze betrokkenheid beter kan, zodat de inwoners van Nederland meer invloed kunnen hebben op de uitoefening van overheidsmacht. Met welke concrete maatregelen kan de burger beter worden betrokken bij de vormgeving van beleid?
De burger bestaat niet. Specifieke groepen zoals hoger opgeleiden worden voorgetrokken door “de” burger meer te betrekken bij beleid. Mensen hun belangen dienen te worden betrokken, ook als ze zelf liever naar voeballuh gaan dan Staatscommissies aanschrijven en betrokken te worden bij beleid. Daar betalen een hoop mensen nu belasting voor; niet betrokken te hoeven zijn bij dat ellendige beleid dat u en ik toevallig zo leuk vinden. (Wie is hier nu gek?) Het even opzettelijk als openlijk uithollen van de sociale advocatuur door Fred Teeven is een mooi voorbeeld van hoe het niet moet. Willen we “de” betrokken burger identificeren als een dronken meute die, vers uit het stadion, invloed heeft op beleid? “Hang ze allemaal op!”? Of liever als iedere individuele burger met reeds lang gecodificeerde, gewoon geldende rechten die bescherming verdienen en die zelf spreken voor de onmondigen door onwetendheid. Waarbij wij allen weleens onmondig zijn door onwetendheid. Wie kan beoordelen of de rekening van de garage klopt? Bougieversnelkapjes kunnen toch slijten? Lastig merk om te bestellen… Stop eens met neerkijken op mensen die als leek worden geconfronteerd met een heel front van verschillende overheden met hele legers aan professionals.
Vraag8
Hoe kan worden gestimuleerd dat burgers, politici, bestuurders en ambtenaren een beter idee hebben van het belang van de rechtsstaat voor henzelf en de samenleving? En hoe kunnen burgers, politici, bestuurders en ambtenaren worden gestimuleerd dat ze gaan bijdragen aan het onderhoud van de rechtsstaat?Vrijwel iedereen vindt de rechtsstaat belangrijk, maar de meeste mensen baseren dat belang op een vage notie van wat de rechtsstaat inhoudt. Dit geldt niet alleen voor burgers, maar ook voor politici, bestuurders en ambtenaren. Het leidt ertoe dat gesprekken over de rechtsstaat zich vaak beperken tot één invalshoek, dat mensen geen idee hebben wat de rechtsstaat voor hen kan betekenen, welke rol zij erin spelen of dat de rechtsstaat niet consequent wordt uitgelegd of voorgeleefd.
De staatscommissie ziet het als belangrijke eerste stap dat burgers, politici, bestuurders en ambtenaren de betekenis van de rechtsstaat kennen en omarmen. Daarmee staat zowel het idee als het belang van de rechtsstaat bij iedereen beter op het netvlies. De vraag is: met welke maatregelen kan worden gestimuleerd dat burgers, politici, bestuurders en ambtenaren hiervan kennis nemen en dit idee omarmen? En vervolgens: hoe zorgen we ervoor dat iedereen zijn bijdrage levert aan het onderhoud van de rechtsstaat? En kunt u dat specificeren naar burgers, politici, bestuurders en ambtenaren?
Dat is een kwestie van identiteit en in de VS met hun Constitutional culture zien we dat dit niet per definitie fool proof is.
Ethisch onderwijs vanaf minstens de middelbare school is het enige dat ik zie helpen en het kost tijd voor dat effect heeft. De verschillen tussen morele systemen moeten worden aangeleerd.
Voorbeeld: iemand wordt achterna gezeten door iemand met een bijl en je verstopt die persoon. De achtervolger belt aan en vraagt naar de eerste persoon. Geldt de regel dat je niet mag liegen hier? Welke antwoorden geven verschillende ethische denkwijzen zoals consequensialisme en rechtspositivisme?
Hopelijk leidt dit tot het besef dat het soms niet het etiketje is dat telt maar de inhoud. Als iemand in nood is maakt het dan uit of die persoon wordt geholpen vanuit een christelijke, moslim of hindoe overtuiging? Of door een functionerende, betrouwbare neutrale overheid? Of door een tiktok fundraiser? Ja. Dat maakt enorm veel uit, misschien niet voor een persoon in accute nood maar wel voor hoe we onze maatschappij vorm geven voor de toekomst. We willen dit doen op een manier die voorkomt dat mensen in accute nood komen.
Alle ambtenaren op ethische cursus sturen zal zeker enig effect hebben maar de goede antwoorden invullen en er niets mee doen valt niet te voorkomen. Of ik moet het coordineren.