Denk opnieuw mee met de Staatscommissie rechtsstaat

Reactie

Naam	Anoniem
Plaats	Rotterdam
Datum	3 april 2024

Vraag1

Hoe kan beleid en wetgeving minder ingewikkeld worden?

Voor veel burgers is de overheid onbegrijpelijk geworden. Er zijn veel verschillende overheidsorganisaties en daarnaast zijn ook aan private organisaties bepaalde publieke taken uitbesteed of opgedragen. Dat leidt tot ingewikkelde, verkokerde wetgeving en beleid en vervolgens weer tot versplinterde dienstverlening (met eigen al dan niet digitale loketten). Als beleid en wetgeving zo ingewikkeld is dat burgers door de bomen het bos niet meer zien, is dat een rechtsstatelijk probleem. Burgers weten de overheid dan niet goed te vinden en worden daardoor niet voldoende beschermd door en tegen de overheid. Deze ingewikkeldheid geldt in het bijzonder op het gebied van sociale zekerheid, fiscaliteit en het sociaal domein. De roep om het fiscale stelsel te vereenvoudigen, de toeslagen af te schaffen of de wetgeving in het sociaal domein te herzien is logisch, maar te gemakkelijk. Daarover zijn ook al verschillende rapporten verschenen en er lopen allerlei initiatieven waar met goede wil aan wordt gewerkt door betrokkenen, maar die hebben nog niet tot de gewenste vereenvoudiging geleid. Welke maatregelen zijn volgens u nodig om beleid en wetgeving structureel minder ingewikkeld te maken?

Dit is niet alleen een politiek probleem. Iedereen wil voor zich zelf er zo veel mogelijk uithalen en politici gaan daar met veel lawaai in mee. Ambtenaren willen nooit bestaande regels veranderen dus worden er allerlei aanvullinkjes gemaakt op bestaande regels. En aanvullinkjes op aanvullinkjes en uitzonderingen op aanvullinkjes bij aanvullinkjes. Iedereen zijn eigen potje..... Dat moet stoppen. Er moet een regel komen dat voordat een wetswijziging of andere aanpassing van de regels ingevoerd wordt eerst aangetoond moet worden dat hij nodig is en vervolgens dat hij het bedoelde effect bereikt. We moeten terug naar de regel dat wetgeving bedoeld is voor een vreedzame regeling van de samenleving, niet om politieke voordelen te creëren. De incident-regel-reflex is heel sterk en daar moeten we vanaf. Het moet verplicht worden dat van elke wet of wetswijziging vooraf vastgesteld wordt of hij werkelijk nodig is en hoe hij het bedoelde effect bereikt. Te veel wetgeving wordt gebaseerd op emotie en de behoefte om kleine groepjes tevreden te stellen. Soms is geen wetgeving beter dan welke regel dan ook. Er is een mentaliteitsverandering binnen het ambtenarenapparaat nodig. Ze moeten niet regelen wat niet geregeld hoeft te worden.

Vraag2

Welke wetgeving moet als eerste worden vereenvoudigd?

Bij de vorige vraag is toegelicht dat het stelsel van beleid en wetgeving de afgelopen jaren heel ingewikkeld is geworden. Dit geldt in het bijzonder voor wetgeving op het gebied van sociale zekerheid (bijvoorbeeld het aanvragen en gebruik maken van toeslagen en uitkeringen), fiscaliteit (ingewikkelde belastingregels en daarbij horende uitzonderingen) en het sociaal domein (het gebruik maken van sociale voorzieningen bijvoorbeeld op grond van de Wet maatschappelijke ondersteuning). Het is nodig om wetgeving te vereenvoudigen. Aan welke wetgeving moet hierbij prioriteit worden gegeven?

De Wet wapens en munitie en de Regeling wapens en munitie. De Commissie van Dam heeft in 2022 een rapport aan de minister aangeboden waar uit bleek dat de huidige WWM een onwerkbare lappendeken is van stukjes die niet meer aan elkaar passen. In dat rapport stonden heel fundamentele voorstellen over hoe het verbeterd kan worden, geschreven door mensen met verstand van zaken. Dit rapport is door de totaal ondeskundige ambtenaren van het Ministerie van Justitie en Veiligheid onderin een la gegooid want ze hadden geen idee wat ze er mee moesten. Deskundigheid van buitenaf is blijkbaar heel erg eng. Dat 'willen we niet' en dat wordt dus genegeerd. Ondertussen worden elk jaar tientallen personen ten onrechte veroordeelt omdat niemand meer weet hoe die wet in elkaar zit. Eigenwijze ambtenaren op de ministeries zijn het grootste probleem dat we hebben. Haal daar ECHTE kennis binnen in plaats van het aannemen van niet-ter-zake-kundigen enkel en alleen om een quotum te halen.

Vraag3

Hoe kan bij maatwerk willekeur worden voorkomen?

Aan een belangrijk deel van de ambtenaren die veel contact met burgers hebben, worden twee botsende eisen gesteld. Aan de ene kant is de eis dat het niet uitmaakt welke ambtenaar een burger treft. Elke ambtenaar moet een burger gelijk behandelen. Aan de andere kant is het belangrijk dat een ambtenaar rekening houdt met de specifieke situatie van de burger. Dit noemen we maatwerk. Als een ambtenaar maatwerk levert, kan het ertoe leiden dat hij de ene burger anders behandelt dan een ander. Dus niet gelijk. Kortom, maatwerk en gelijk behandelen, levert voor de ambtenaar spanning op. Hoe moeten ambtenaren met deze spanning omgaan? Wat mag een burger daarin van een ambtenaar verwachten en wat niet?

Als de regelgeving vereenvoudigd wordt lost dit probleem zichzelf op. Dan weet iedereen hoe de zaak er voor staat en komt er in gelijke gevallen een gelijk oordeel. De nadruk op 'maatwerk' en 'specifieke situatie' is heel ver doorgeslagen. De overheid moet minder willen regelen en meer verantwoordelijkheid bij de burger neerleggen. Mensen moeten allereerst hun eigen problemen oplossen en accepteren dat sommige dingen niet kunnen. Men zegt veel te makkelijk 'dat moet de overheid oplossen'. NEE. Jouw leven is aan jou om op te lossen. En lukt je dat niet dan merk je dat vanzelf. Vrijheid betekent verantwoordelijkheid, vooral ook voor je eigen daden. De overheid is niets meer dan een skelet dat de samenleving vormt. Het zijn die mensen zelf die het vlees er op moeten aanbrengen.

Vraag4

Hoe kan het contact tussen burger en overheid worden verbeterd?

Een toegankelijke, begripvolle overheid en duidelijke overheidscommunicatie zijn belangrijke voorwaarden om burgers mee te kunnen laten doen met de rechtsstaat. Deze voorwaarden staan echter onder druk. Een aanzienlijk deel van de inwoners van Nederland begrijpt de communicatie vanuit de overheid niet. Burgers weten daardoor niet of de overheid iets van ze verwacht, en als dat het geval is, wat ze dan precies moeten doen. Daarnaast voelen deze burgers zich in het contact met de overheid vaak niet echt gehoord en ervaren zij veel wantrouwen. Met welke concrete maatregelen kan het contact tussen de overheid en de burger worden verbeterd?

Begin met te eisen dat overheidsmedewerkers de Nederlandse taal goed beheersen. Ik heb ongelofelijk veel teksten (zelfs wetsteksten) uit den Haag en diverse gemeentes zien komen die totaal onbegrijpelijk maar vooral onduidelijk waren. Ambtenaren zijn veel te veel met zichzelf en elkaar bezig en verliezen daardoor het contact met de werkelijkhkeid. Ze kruipen weg achter matglazen ramen en callcenters. Ze babbelen in ambtenarenjargon waar een normaal mens niets van snapt. Ze gebruiken zelf uitgevonden woorden en ellenlange teksten om hun gelijk te onderstrepen. Geen hond die die teksten snapt. Het gaat er niet om dat de overheid begripvol is. De overheid moet duidelijk zijn en soms is dat niet leuk. Maar dat hoort bij het overheid-zijn

Vraag5

Hoe kan doorprocederen door overheidsorganisaties worden verminderd?

Bij bezwaar- en beroepszaken tussen burger en overheid komt het regelmatig voor dat de overheid onnodig doorprocedeert, soms tot de hoogste rechter. Burgers ervaren dit als een enorme last. Dit is een gebrek in de rechtsbescherming die de overheid dient te bieden. Met welke concrete maatregelen kan doorprocederen door de overheid worden verminderd?

Door het vereenvoudigen van ALLE wetten, regels en procedures. Ambtenaren zijn bang op afgerekend te worden op hun beslissingen en dus procederen ze door tot iemand anders de beslissing neemt. Dan kunnen zij er niet op aangesproken worden. Ook zou het helpen als de ambtenaren wat minder ego zouden hebben en wat minder minachting voor al die nukubu's (Nutteloze Kut Burgers) die hun salaris betalen. Er bestaat een veel te grote kloof tussen 'collega's' en 'burgers'. De mening van een collega heeft meer waarde dan die van een deskundige (burger). Ambtenaren staan ten dienste van de burger, niet andersom. En het niveau van die ambtenaren is de afgelopen jaren schrikbarend gedaald. Hoe kan iemand zijn recht halen als de ambtenaar hem, haar of hen niet begrijpt? En vervolgens eindeloos door procedeert om toch maar vooral gelijk te krijgen?

Vraag6

Hoe kunnen te grote beloften van de politiek en overheid worden voorkomen?

Naar aanleiding van incidenten of een crisis bestaat bij de politiek en de overheid al snel de neiging om meer te beloven dan waar gemaakt kan worden of om maatregelen voor te stellen die niet mogelijk zijn onder het geldende recht. Denk bijvoorbeeld aan de zeer traag verlopende hersteloperatie toeslagen. Hierdoor ontstaat een tegenstelling tussen wat de overheid zegt en wat de overheid doet. Dit leidt uiteindelijk bij burgers tot een lager vertrouwen in de overheid. De rechtsstaat kan alleen goed werken als er sprake is van een goed samenspel tussen burgers en overheid. Als burgers geen vertrouwen meer hebben in de overheid kunnen ze afhaken. Het samenspel tussen burger en overheid valt dan stil. Dit ondergraaft de werking van de rechtsstaat. Hoe kan worden voorkomen dat politiek en overheid te grote beloften doen die niet kunnen worden waargemaakt?

Ten eerste moet gestopt worden met de incident-regel-reflex. Niet elke gebeurtenis vereist dat er een wet of een verbod moet komen. Soms worden dingen binnen zes weken in een wet opgenomen omdat er iets gebeurd is en de mensen eisen dat er iets verboden wordt. Vervolgens blijkt het onmogelijk om dat stuk slechte paniekwetgeving ooit nog kwijt te raken omdat niemand dat durft. Aan iedere wet zou een 'sunshine clause' moeten toegevoegd waarin staat dat na vijf (of tien) jaar gekeken wordt of de wet bereikt heeft wat de bedoeling was en zo niet (of als er niet gecheckt wordt) dan vervalt de wet automatisch. Dat ruimt lekker op..... En sinds wanneer is de overheid geinteresseerd in 'samenspel met de burger'. De meeste ambtenaren huldigen het standpunt dat de burger maar de toen heeft wat hij zegt. Vanuit hun bubbel roepen ze vanalles maar dat het niet werkt willen ze niet horen. Ambtenaren moeten leren dat ze niet almachtig zijn. Dat 'beleid' niet hetzelfde is als wetgeving.

Vraag7

Hoe kan de burger beter worden betrokken bij vormgeving van beleid?

In de Nederlandse democratische rechtsstaat is een belangrijk uitgangspunt dat iedere inwoner van Nederland invloed kan hebben op de uitoefening van overheidsmacht. Een zichtbare en heel bekende manier om deze invloed uit te oefenen, is het recht om volksvertegenwoordigers te kiezen. Daarnaast zijn er ook andere manieren om inwoners van Nederland in staat te stellen invloed op de overheidsmacht uit te oefenen. Een van die manieren is om inwoners van Nederland beter te betrekken bij het maken van beleid. Veel overheidsorganisaties investeren in deze betrokkenheid, bijvoorbeeld door het organiseren van internetconsultatie en inspraakavonden. Toch heeft de staatscommissie de indruk dat deze betrokkenheid beter kan, zodat de inwoners van Nederland meer invloed kunnen hebben op de uitoefening van overheidsmacht. Met welke concrete maatregelen kan de burger beter worden betrokken bij de vormgeving van beleid?

Het zou al helpen als de ambtenaren leerden luisteren en niet wegkruipen achter matglazen wanden en callcenters. En de poltici (vooral de 2e kamer) zouden ook wat makkelijker bereikbaar moeten zijn, zoals in de USA. Daar kan je het kantoor van een member of congress gewoon bellen. Probeer dat hier maar eens. Als je er tien aanschrijft krijg je misschien van één een ontvangstbevestiging want o jee, ze hebben het zo druk.

Vraag8

Hoe kan worden gestimuleerd dat burgers, politici, bestuurders en ambtenaren een beter idee hebben van het belang van de rechtsstaat voor henzelf en de samenleving? En hoe kunnen burgers, politici, bestuurders en ambtenaren worden gestimuleerd dat ze gaan bijdragen aan het onderhoud van de rechtsstaat?

Vrijwel iedereen vindt de rechtsstaat belangrijk, maar de meeste mensen baseren dat belang op een vage notie van wat de rechtsstaat inhoudt. Dit geldt niet alleen voor burgers, maar ook voor politici, bestuurders en ambtenaren. Het leidt ertoe dat gesprekken over de rechtsstaat zich vaak beperken tot één invalshoek, dat mensen geen idee hebben wat de rechtsstaat voor hen kan betekenen, welke rol zij erin spelen of dat de rechtsstaat niet consequent wordt uitgelegd of voorgeleefd.
De staatscommissie ziet het als belangrijke eerste stap dat burgers, politici, bestuurders en ambtenaren de betekenis van de rechtsstaat kennen en omarmen. Daarmee staat zowel het idee als het belang van de rechtsstaat bij iedereen beter op het netvlies. De vraag is: met welke maatregelen kan worden gestimuleerd dat burgers, politici, bestuurders en ambtenaren hiervan kennis nemen en dit idee omarmen? En vervolgens: hoe zorgen we ervoor dat iedereen zijn bijdrage levert aan het onderhoud van de rechtsstaat? En kunt u dat specificeren naar burgers, politici, bestuurders en ambtenaren?

Laten we eens beginnen met een goede opvoeding en goede scholing. Maatschappijleer en geschiedenis zijn veel belangrijker dan modieuze levensfilosofietjes waar leerlingen geen donder aan hebben. Opvoeding is een zaak van de ouders, niet van het onderwijs. Een kind moet op school (vanaf het allereerste begin) leren wat een rechtsstaat is en dat die boven alles gaat (ook religie). Ik denk dat de problemen die we nu hebben vooral zijn veroorzaakt door het verwateren van scholing en studie. Wil je een goede, participerende burger dan moet je zorgen dat die burger goed opgeleid wordt. Niet per se allemaal naar de universiteit maar wel allemaal een voldoende begrip van hoe de maatschappij in elkaar zit en hoe we dat goed kunnen houden.